روش‌های پرورش ربانیت در شخصیت مسلمان

روش‌های ایجاد ربانیت در شخصیت مسلمان(آداب و قانونگذاری)

اسلام برای کاشتن و پرورش نهال ربانیت در شخصیت و زندگی هر فرد مسلمان با ابزارهای متعدد و روش‌های گوناگون تلاش می‌نماید:

روش آداب

و اینک روشی دیگر برای ایجاد و پرورش ربانیت در شخصیت و زندگی مسلمان که عبارت است از: روش آداب روزانه که با زندگی مسلمان از خوردن و آشامیدن، پوشیدن و آراستن، خواب و بیداری، سوارشدن و مسافرت، نشستن و راه‌رفتن گرفته، تا دیگر حالات فردی و اجتماعی وی درمی‌آمیزد.

اسلام این کارها و امور را که زندگی انسان خالی از آن‌ها نیست به عنوان فرصتی مناسب غنیمت می‌شمارد تا فرد مسلمان را از طریق آن‌ها با خداوند مرتبط سازد.

در همین راستا هنگامی که سر سفرۀ غذا می‌نشیند و می‌خواهد خوردن را آغاز نماید، خداوند را به یاد می‌آورد که ابزارها را برایش فراهم نموده تا این روزی پاکیزه در دسترس وی قرار گیرد. بنابراین، شروعش با «بسم الله» می‌باشد. و به هنگام احساس سیری و دست‌کشیدن از غذا، پایان خوردنش با «الحمد لله» بوده و پس از نوشیدن آب می‌گوید: «الحمد لله الذي جعله عذبا فراتا برحمته، ولم يجعله ملحا أجاجا بذنوبنا» سپاس خدایی را که از سرِ مهربانی آن را گوارا و شیرین ساخت، و به خاطر گناهان‌مان آن را شور و تلخ نگردانید!. و به هنگام پوشیدن لباس نو می‌گوید: «الحمد لله الذي كساني هذا من غير حول مني ولا قوة. اللهم إني أسألك ممن خيره وخير ما هو له، وأعوذ بك من شره وشر ما هو له» سپاس خدایی را که این لباس را بدون نیرو و انرژی خودم بر من پوشانید. پروردگارا! خوبی و خیر این لباس و آنچه را برای این لباس می‌باشد از تو درخواست می‌نمایم، و از شر آن و شر آنچه برای آن می‌باشد، به تو پناه می‌آورم!. و این دعا را به همین صورت هنگام استفاده از هر نعمتی بر زبان می‌آورد.

و به هنگام سوارشدن بر ماشین و یا مانند آن می‌گوید: «سُبْحَانَ الَّذِي سَخَّرَ لَنَا هَذَا وَمَا كُنَّا لَهُ مُقْرِنِينَ، وَإِنَّا إِلَى رَبِّنَا لَـمُنْقَلِبُونَ» پاک و منزه است خدایی که او این را به زیر فرمان ما درآورد، و گرنه ما بر (رام‌کردن و نگهداری) آن توانایی نداشتیم. و ما به سوی پروردگارمان بازمی‌گردیم!.

و به هنگام آغاز سفر می‌گوید: «اللَّـهُمَّ أَنْتَ الصَّاحِبُ فِي السَّفَرِ، وَالخَلِيفَةُ فِي الأَهْلِ، اللَّـهُمَّ اصْحَبْنَا فِي سَفَرِنَا، وَاخْلُفْنَا فِي أَهْلِنَا» پروردگارا! همسفر (حقیقی) و جانشین در میان خانواده تو هستی، پروردگارا! در سفرمان ما را همراهی نما و جانشین ما در میان خانواده‌مان باش!.

و پس از بازگشت از سفر می‌گوید: «آيِبُونَ تَائِبُونَ عَابِدُونَ لِرَبِّنَا حَامِدُونَ» توبه‌کنان و عبادتگرانه و حمدگویان در حق پروردگارمان بازآمدیم!.

و هنگامی که پهلو بر زمین می‌نهد تا به خواب فرو رود می‌گوید: «بِاسْمِكَ وَضَعْتُ جَنْبِي وَبِكَ أَرْفَعُهُ» با نام تو پهلویم را بر زمین می‌گذارم، و به کمک تو برمی‌خیزم!.

و هنگامی که بیدار می‌گردد تا به همراه کاروان زندگی روانه شود می‌گوید: «الحَمْدُ لِلَّـهِ الَّذِي أَحْيَانَا بَعْدَ مَا أَمَاتَنَا وَإِلَيْهِ النُّشُورُ» سپاس خدایی را که پس از مرگ ما را زنده گردانید و بازگشت همه به سوی اوست!. حتی در لحظۀ کامجوئی جنسی – که شهوت حیوانی سرکشی است – مسلمان عنصر ربانی را که شدت شهوت را تخفیف می‌دهد و صاحب آن را به افقی والاتر منتقل می‌سازد فراموش نمی‌کند، هنگامی که نزد همسرش می‌آید، می‌گوید: «بِسْمِ اللَّـهِ، اللَّـهُمَّ جَنِّبْنَا الشَّيْطَانَ وَجَنِّبِ الشَّيْطَانَ مَا رَزَقْتَنَا» پروردگارا! شیطان را از ما و از آنچه نصیب‌مان فرموده‌ای، دور گردان!.

و به همین ترتیب، مسلمان با گردش چرخ زندگی، از پروردگارش غفلت ننموده و رابطۀ خود را با او فراموش نمی‌کند، بلکه همواره در احساس نزدیکی به خدا انس با او و همراهی با وی باقی می‌ماند و معانی «ربانیت» در هر گردش با وی بوده و در هر مسیری همراه وی می‌باشند.

روش قانونگذاری:

و اکنون نوبت به قانونگذاری می‌رسد تا به پاسداری از «ربانیت» و تقویتش پرداخته و در برابر دشمنی‌ها و تضعیف‌هایی که علیه آن صورت می‌گیرد در نقش پشتیبان و پاسبان وارد میدان گردد.

بر همین اساس است که جامعۀ مسلمان الحاد و هرج و مرج اجتماعی و ولنگاری را نمی‌پذیرد، و ارتداد و بزهکاری را مورد بازخواست و تعقیب قانونی قرار می‌دهد، البته در صورت آشکارساختن این اعمال، و گرنه شخصی که کفر و بزه و جرم خود را پنهان دارد حسابش با خداست، چرا که ضررش فقط متوجه خود اوست. اما زیان بزهکاری که آشکارا پرده دری می‌کند از طریق سرایت فساد و شرپراکنی و گسترش آسیب‌های اجتماعی متوجه تمامی جامعه می‌گردد. از همین روست که فقهای مسلمان بر لزوم مجازات نمودن تارک الصلاة و کسی که در ماه رمضان آشکارا روزه‌خواری می‌کند، اتفاق دارند، اگرچه در تعیین میزان کفر مربوطه دارای اختلاف می‌باشند، تا آنجا که برخی از آنان را تا صدور فتوای قتل بویژه در مورد تارک الصلاة پیش برده است، البته در صورتی که عمداً و بدون داشتن عذر، ترک نماز را همچنان ادامه دهد. اما چنانچه ترک نماز به علت خیره‌سری و سبک‌شمردن ارزش آن و یا انکار واجب‌بودن آن صورت گیرد، بنابه اجماع فقها مرتکب چنین عملی منکر و خارج از دین بوده و مانند مرتدین کیفر داده می‌شود.

البته این کارها – یعنی مجازات مرتد و قانون ستیز، و برچیدن مؤسسات کفر و نفاق – به معنای آزادی ستیزی نیست، چر که آزادی فرد تا حدی است که به سازمان و سیستم جامعه و به بنیان‌های اعتقادی و اجتماعی آن آسیب نرساند. همچنین آزادی شخصی مرتد در آشکارساختن ارتداد و انکار دین، با آزادی گروه مؤمنان در پاسداری از ایمان برخورد پیدا می‌کند و این در حالی است که اینان در جامعه اکثریت بوده و در نتیجه حمایت از آزادیشان در اولویت می‌باشد.

برگرفته از کتاب : ویژگی‌های کُلّی اسلام

مؤلف: دکتر یوسف قرضاوی

مترجم و نظارت: جلیل بهرامی نیا