حزب از منظر نقد و مدح

حزب از لحاظ لغوی و اصطلاحی معانی متنوع و مختلفی دارد که ما با مراجعه به تفاسیر اجتماعی و سیاسی صاحبنظران چنین تعریف می‌کنیم: گروه همدل و همفکری که با استفاده از عقل و خرد جمعی و استعداد و توانمندی‌های خود برای نیل به اهداف مشترک و مشخصی تلاش می‌کنند. لذا با نگرش فوق همه‌ی موحدان و اهل ایمان، که در راستای تحقق اهداف دین توحیدی و شریعت اسلام تلاش می‌کنند را می‌توان حزب الله نامید. «الا ان حزب الله هم المفلحون» و می‌توان بسیاری از انجمن‌ها و تیم‌ها و پرسنل‌ اداری، اقتصادی و ورزشی را در مفهوم حزب کم و بیش سهیم دانست. 

از مطلب فوق نتیجه می‌گیریم که واژه حزب، در تضاد با ارزش‌های دینی و مذهبی نیست که برخی از مردم بدان نگاه منفی دارند. 

اما در بحث آسیب‌شناسی می‌گویند حزب بسان شمشیر دولبه است. اگر خوب درک نشود و از آن استفاده ابزاری برای رسیدن به اهداف نامشروع گردد زیان‌ها و خطراتی بر جامعه وارد می‌سازد. 

فواید و ثمرات مطلوب حزب

１-استفاده از عقلانیت و مشورت جمعی بجای عقل و نظر فردی: در واقع از آنجایی که تصمیم‌ها در حزب در جمع فرهیختگان و صاحبنظران، بعد از نقد و بررسی‌های لازم اتخاذ می‌شود، قطعا از لحاظ تئوری و عملی ژرف‌تر و کارآمد‌تر و مفید‌تر است. 

２-بهره جستن از استعداد‌ها و توانمندی‌های متفاوت: بدیهی است هر انسان، دارای توانمندی‌ها و استعدادهای ویژه و منحصر به فردی است و هیچ کس نمی‌تواند مدعی تخصص و توانمندی در همه‌ی زمینه‌ها و رشته‌ها باشد. اما کار جمعی این فرصت ارزشمند را ایجاد می‌کند تا از تخصص و توانمندی افراد در زمینه‌های مختلف علمی، سیاسی و اقتصادی در جهت رشد و تکامل جامعه استفاده کنیم و آینده‌ای بهتر را برای نسل‌های آتی رقم بزنیم. 

３-تقویت ارزش‌های اخلاقی مثل صبر، خویشتنداری، ایثار، فداکاری، دگر اندیشی، مثبت نگری و...: انسان در میدان کار حزبی و گروهی بخاطر تحمل نظریه و رفتار هم گروه و گاهی ترجیح دوستان بر خود زمینه‌ی شکوفایی صفات انسانی را فراهم می‌نماید. ولی زندگی فردی، انسان را ناشکیبا و خودخواه بار می‌آورد و بنظر می‌رسد بیشتر مشکلات اجتماعی ما ناشی از تفکر فردگرایی محض باشد. 

４-ایجاد آرامش روحی و روانی و جلوگیری از انزوا طلبی و پوچ گرایی: می‌دانیم که انسان موجودی اجتماعی است و از تنهایی به شدت رنج می‌برد، به ویژه در بحران‌ها و سختی‌های زندگی. کار گروهی فرد را با همدلی و همفکری دوستان از استرس‌ها، سقوط، تزلزل روحی و پوچ انگاری رهایی می‌بخشد و به او اعتماد به نفس و آرامش را به ارمغان می‌آورد. 

５-نقد و نظارت بر حکومت‌ها: حکومت‌ها و صاحبان قدرت در بستر تاریخ در معرض فساد و فتنه و خودکامگی قرار گرفته‌اند. و این روشن می‌سازد که فرد به تنهایی قادر به اصلاح و تغییر نیست و صدایش بجایی نمی‌رسد. اما حزب می‌تواند با انتقاد و تذکرات سازنده لازم، روند اصلاح حکومت را دنبال کند. و حقیقت را با شجاعت و جسارت بیان کند. بدین سبب حزب در جامعه‌ی مدنی و حکومت مردمی جایگاه بسیار ارزشمند و والایی می‌یابد و صد البته که حکومت‌های مطلق گرا و مستبد با احزاب مخالفت می‌کنند و عرصه را بر آن‌ها تنگ می‌کنند. 

６-نقد و محاسبه‌ی خویشتن و حزب: همانگونه که، ساختار حکومت‌ها و انحرافات جامعه را به نقد می‌کشد یک حزب و جماعت پیشرو و موفق قطعا نسبت به فساد و تباهی و رکود و ایستایی اعضای خود احساس مسؤولیت می‌کند و با نظارت و نصیحت، زمینه‌ی اصلاح و رشد آنان را فراهم می‌نماید. محاسبه‌ی نفس و طهارت قلب و ارتقای ایمانی و علمی اعضاء سرلوحه‌ی کار حزب و جماعت ایمانی و مسلمان قرار دارد. 

آسیب‌شناسی حزب

１-مطلق گرایی و انحصار طلبی بجای حق جویی: بزرگ‌ترین نقد بر حزب در جامعه‌ی اسلامی این است که احزاب به تفکر مطلق گرایی و انصار طلبی گرفتار آیند و حق را در خود محدود نمایند و دیگران را در باطل محض ببینند، این نوع تعصب حزبی بسیار مذموم و نکوهیده است. 

２-دعوت به حزب به جای دعوت به سوی خدا: این نگاه ناشی از جهل و عدم تربیت صحیح ربانی است، که فرد مردم را، بسوی حزبش دعوت کند و حزب را مانند بت مورد پرستش قرار دهد. اگر مسلمانان دیگر، تمام دستورات دین را بپذیرند و به همه‌ی آموزه‌های قرآن و سنت عمل نمایند، تا زمانی که در حزب او سهیم نباشد از نظر او فاقد ارزش است و تنها معیار، حزب اوست و حزب!! و همه‌ی اشتراکات انسانی، ملی، دینی، مذهبی و همجواری نزد او رنگی ندارند جز اشتراک در حزب. 

３-ناظر بر عملکرد دیگران و غافل از خویشتن: بعضی از احزاب با تلاش فراوان و دقتی شگفت انگیز عیوب و ضعف‌های دیگران را رصد می‌کنند، و به نقد دیگران می‌پردازند اما از عملکرد و ضعف خویشتن در غفلت به سر می‌برند. کاه را در چشم دیگران، کوه می‌بینند و کوه ضعف را در خود نادیده می‌گیرند. این نوع نگرش خودخواهی و فساد را در حزب ترویج می‌دهد. 

４-ریاکاری و بزرگ نمایی: یکی از آفات بزرگ حزب این است که چه در بخش دورن حزبی و چه در بخش برون حزبی دچار ریا و تظاهر می‌شوند، در بخش درون حزبی بخاطر اینکه در کادر اداری ارتقاء درجه یابند و در جامعه نیز بخاطر جلب توجه افکار عمومی و برد سیاسی، کار‌ها را چندین برابر، جلوه می‌دهند و با بیان اعداد و ارقام غیر واقعی، توقعات غیر منطقی و بی‌جا، ایجاد می‌کنند و زمینه‌ی سوء تفاهم و توهّمات منفی را فراهم می‌آورند. 

５-مقام پرستی: از آنجایی که نفس انسان – اگر مشمول رحمت یزدان نشود – خواهان برتری جویی و ریاست طلبی است، فرد برای ارضای این غریزه، به حزب می‌پیوندد. ین افراد هم در داخل حزب باعث تضاد و تنش و تفرقه می‌شوند و در بیرون از حزب هم، دوست دارند به هر قیمتی ارزش‌ها و معیارهای انسانی و اسلامی را نادیده گرفته و در رقابت‌های حزبی و سیاسی به تخریب و تحقیر دیگران بپردازند. این آفت مقام پرستی، در جامعه آثار زیان باری را به دنبال دارد و آثار مثبت حزب را تضعیف می‌کند. 

گرچه مبحث مورد نظر ما، بسط و تحقیق بیشتری می‌طلبد اما تصمیم بر این بود مقاله را مختصر و ساده، ولی آموزنده و سازنده بنویسیم. امید است مرشدان و مربیان و اعضاء و هواداران جماعت دعوت و اصلاح، در راستای تحقق اهداف ایمانی و انسانی، صادقانه بکوشند و خود را از آفات حزبی برهانند و از این کار جمعی بابرکت در مسیر رضای خداوند و تعالی و رشد جامعه‌ی اسلامی بهره گیرند.