جدیدترین نظرها

درباره جایگاه عسل در قرآن کریم نکات بسیاری وجود دارد که بررسی خواهیم نمود . زنبور عسل در قرآن کریم با کلمه ی نحل دوبار و در آیات ۶۸, ۶۹ سوره نحل در جز ۱۴ قرآن کریم ذکر شده و در این آیات به خلقت زنبور عسل اشاره شده و جایگاه عسل در قرآن ذکر شده است ، همجنین نشانه ای از ایات خداوند برای اهل فکر شمرده شده است .نامگذاری سوره به نحل (زنبور عسل) نیز احتمال زیاد بخاطر همین ایات است که درباره عسل در قرآن بیان شده است .

در ادامه عسل در قرآن به عنوان مایه شفای همه مردم بیان میشود . نکته جالب اینکه خدواند فقط دریک جای دیگر، چیزی را شفابخش معرفی کرده که آن قران کریم است و این یعنی خداوند تعالی ، قرآن و عسل را دو چیز شفابخش معرفی کرده اند .

(در سوره اسرا) و البته انرا شفایی برای مومنین دانسته است.شاید بتوان گفت خدا هم شفابخش جسمی وهم شفابخش روحی را معرفی کرده است که مقایسه این دو ایه جای تامل بیشتری دارد.

عسل در قرآن کریم
درباره ارزش عسل در قرآن کریم دو آیه نازل شده است .
عسل غذایی معطر است که زنبور عسل آن را می سازد و حضرت محمد (ص) آن را درمانی برای تمام بیماری ها معرفی کرده است .

آیات مرتبط با چایگاه عسل در قرآن کریم
آیه ۶۸ سوره نحل :

وَأَوْحَى رَبُّکَ إِلَى النَّحْلِ أَنِ اتَّخِذِی مِنَ الْجِبَالِ بُیُوتًا وَمِنَ الشَّجَرِ وَمِمَّا یَعْرِشُونَ ﴿۶۸﴾
ترجمه (مکارم شیرازی): پروردگار تو به زنبور عسل وحی (الهام غریزی) فرستاد که از کوهها و درختان و داربستهائی که مردم می‏سازند خانه ‏هائی برگزین!

این آیه دو پیام برای ما دارد :

۱- تلاش و حرکت حیوانات و انتخاب مسکن آنها بر اساس غریزه‏اى است که خداوند در نهاد آنها قرار داده است. «اوحى ربّک الى النحل …
۲- بهترین نوع عسل، عسلِ زنبورهاى کوهستان است که از گل و گیاه کوهى استفاده مى‏کنند. »اتّخذى من الجبال … و من الشجر…»

آیه ۶۹ سوره نحل :

ثُمَّ کُلِی مِن کُلِّ الثَّمَرَاتِ فَاسْلُکِی سُبُلَ رَبِّکِ ذُلُلًا یَخْرُجُ مِن بُطُونِهَا شَرَابٌ مُّخْتَلِفٌ أَلْوَانُهُ فِیهِ شِفَاء لِلنَّاسِ إِنَّ فِی ذَلِکَ لآیَهً لِّقَوْمٍ یَتَفَکَّرُونَ ﴿۶۹﴾

مکارم: سپس از تمام ثمرات تناول کن، و راههائی را که پروردگارت برای تو تعیین کرده به راحتی بپیما، از درون شکم آنها نوشیدنی خاصی خارج می‏شود، به رنگهای مختلف، که در آن شفای مردم است در این امر نشانه روشنی است برای جمعیتی که اهل فکرند!

چند پیام میتوان از آیه ۶۹ سوره نحل دریافت کرد :

۱- عسل ، عصاره انواع میوه‏هاست. «کُلى من کل الثمرات» .
۲- تنها انتخاب مسکن وغذاى حیوانات با هدایت الهى است، بلکه همه کارهاى آنها راهى است که خداوند پیش رویشان گذاشته است. «سُبل ربک»
۳- اعجاز خلقت: یک کارخانه عسل‏سازى در شکم حیوانى کوچک! «یخرج من بطونها» .
۴- عسل طبیعی به رنگ‏هاى مختلفى است. «مختلفاً الوانه» (رنگ‏هاى سفید، زرد، قرمز، که شاید این اختلاف رنگ‏ها بر اساس اختلاف رنگ گلها باشد.)
۵- در گیاهان و گلها، خواص درمانى است که از طریق عسل، شفاى دردهاى ما مى‏شود. «فیه شفاء للناس» (ناگفته پیداست که عسل، شفاى همه دردها نیست، لذا بصورت نکره «شفاءٌ» آمده است)
۶- نمام درس‏ها و عبرت‏ها، براى کسانى است که اهل فکر و اندیشه باشند «لقوم یتفکرون» وگرنه افرادى هستند که در تمام عمر از عسل استفاده مى‏کنند ولى حاضر به چند دقیقه فکر درباره‏ى آن نیستند.

نکته ی دیگری که در آیه ۶۹ سوره نحل وجود دارد این است که خداوند بعد از این که اختلاف تنوع رنگها را بیان کرد، خاصیت شفابخشی عسل را نیز مطرح کرده و این امر نشان دهنده نوعی رابطه میان اختلاف رنگها با شفابخشی عسل که می توان آن را از اعجاز قرآن دانست، چرا که در علم جدید ثابت شده است تنوع رنگها در عسل به تنوع عناصر قندی موجود در گیاهان برمی‌گردد. نوع رنگها را در شفابخشی عسل دخالت داده و این امر را به خود عسل نسبت نداده است .

نکات جالبی در تفسیر نمونه در باب این دو آیه آمده است که با یکدیگر بررسی خواهیم نمود :

۱- عسل از چه ساخته مى‏شود؟
زنبوران عسل معمولا از ماده قندى مخصوصى که در ریشه گلها قرار داده شده است میمکند و آن را جمع آورى مى‏کنند، ولى زنبورشناسان مى‏گویند کار زنبوران تنها استفاده از این ماده قندى بن گلها نیست، بلکه احیانا از تخمدان گلها و دمبرگها و میوه‏ها نیز استفاده مى‏کنند که قرآن از همه اینها تعبیر به” مِنْ کُلِّ الثَّمَراتِ” (همه میوه‏ ها) کرده است.
جمله عجیبى که از” مترلینگ” دانشمند زیست‏ شناس نقل شده، اهمیت تعبیر قرآن را آشکار میسازد آنجا که مى‏گوید:” همین امروز اگر زنبور عسل (اعم از وحشى و اهلى) از بین برود یکصد هزار نوع از گیاهها و گلها و میوه ‏هاى ما از بین خواهد رفت، و از کجا که اصولا تمدن ما از بین نرود؟” (زیرا نقش زنبوران عسل در جابجا کردن گرده‏ هاى نر گلها و بارور ساختن گیاهان ماده و به دنبال آن پرورش یافتن میوه‏ ها آن قدر عظیم است که بعضىاز دانشمندان حتى آن را از عسل‏ سازى زنبوران هم مهمتر مى‏دانند).

در حقیقت آنچه را زنبوران عسل از آن مى‏خورند، بالقوه انواع میوه‏ هایى است که به کمک آنها، شکل مى‏گیرد و با این حال چه پر معنى است کلمه” کُلِّ الثَّمَراتِ”.

۲- راههاى مطمئن و رام!

زنبورشناسان با مطالعاتى که روى این حشره انجام داده‏اند به این نتیجه رسیده‏اند که صبحگاهان گروهى از زنبوران که ماموران شناسایى گلها هستند از کندو بیرون مى‏آیند و مناطق مختلف پر گل را کشف کرده و به کندو باز مى‏گردند و به اطلاع دیگران مى‏رسانند، حتى سمت و جهت آن را مشخص کرده و فاصله آن را نیز از کندو به اطلاع هموطنان خود مى‏رسانند.

زنبوران براى رسیدن به منطقه گلها گاهى راه خود را نشانه‏گذارى مى‏کنند، و از طریق پراکندن بوهاى مختلف در مسیر راه، و مانند آن، چنان راه را مشخص مى‏کنند که کمتر امکان دارد زنبورى سرگردان شود! جمله فَاسْلُکِی سُبُلَ رَبِّکِ ذُلُلًا (در جاده‏هاى پروردگارت که رام و تسلیم تو است گام بگذار) گویا اشاره به این واقعیت است.

۳- عسل در کجا ساخته مى‏شود؟

شاید هنوز بسیارى از افراد فکر مى‏کنند که برنامه کار زنبوران عسل این است که شیره گلها را مکیده و در دهان خود جمع و در کندو ذخیره مى‏کنند، در حالى که چنین نیست آنها شیره‏هاى گلها را به بعضى از حفره‏هاى درون بدن خود که زنبورشناسان به آن، چینه‏دان مى‏گویند مى‏فرستند، و در آنجا که حکم یک کارخانه کوچک مواد شیمیایى دارد تغییر و تحولهاى مختلفى پیدا کرده، شهد گلها به عسل تبدیل مى‏گردد، و مجددا زنبور، عسل ساخته شده را از بدن خود بیرون مى‏فرستد.

عجیب اینکه سوره نحل، از سوره‏ هاى مکى است و مى‏دانیم در منطقه مکه نه گل و گیاهى وجود دارد و نه زنبوران عسل، ولى ارزش عسل در قرآن آنقدر بالاست که با این دقت و ظرافت از آن سخن مى‏گوید و با تعبیر جالبى مانند یَخْرُجُ مِنْ بُطُونِها شَرابٌ مُخْتَلِفٌ أَلْوانُهُ:” از درون زنبوران مایعى خارج مى‏شود به رنگهاى مختلف” حتى به ریزه‏کاریهاى ساختن عسل نیز اشاره کرده است.

جایگاه عسل در قرآن کریم

۴- رنگهاى مختلف عسل

رنگ عسل، بر حسب آنکه زنبور بر چه گل و ثمره‏اى نشسته و از آن بهره‏گیرى کرده باشد تفاوت مى‏کند، به همین جهت در پاره‏اى از موارد قهوه‏اى تیره، و گاهى نقره‏اى سفید، و گاهى بى‏رنگ، و گاهى زرد رنگ، گاهى شفاف، زمانى تیره، گاهى زرد طلایى، زمانى خرمایى و حتى گاهى، مایل به سیاهى است!.
این تنوع رنگها علاوه بر این که گویاى تنوع سرچشمه‏هاى بدست آوردن عسل است، تنوعى براى ذوقها و سلیقه ‏ها نیز محسوب مى‏شود زیرا امروز ثابت شده است که رنگ غذا در تحریک اشتهاى انسان بسیار مؤثر است، قدیمى‏ها نیز گویا این مساله روانى را شناخته بودند که غذاهاى خود را با زعفران و زردچوبه و رنگهاى دیگر رنگین مى‏ساختند، تا از طریق بصرى نیز میهمانان شان را به خوردن غذا تشویق نمایند، در کتب غذاشناسى در این زمینه بحث فراوان کرده‏اند که نقل همه آنها مناسب با بحث فشرده تفسیرى ما نیست.
۵- عسل یک ماده فوق العاده شفا بخش
عسل در قرآن کریم به عنوان ماده ی شفابخش ذکر میشود و مى‏دانیم در گلها و گیاهان، داروهاى حیاتبخشى نهفته شده است که هنوز معلومات ما با اطلاعات وسیعى که از داروهاى گیاهى داریم نسبت به آن ناچیز است، و جالب اینکه دانشمندان از طریق تجربه به این حقیقت رسیده‏اند که زنبوران به هنگام ساختن عسل آن چنان ماهرانه عمل مى‏کنند که خواص درمانى و دارویى گیاهان کاملا به عسل منتقل شده و محفوظ مى ‏ماند!
روى همین جهت عسل داراى بسیارى از خواص درمانى گلها و گیاهان روى زمین بطور زنده است.

دانشمندان براى عسل، خواص بسیار زیادى گفته‏اند که هم جنبه درمانى دارد و هم پیشگیرى و نیرو بخش.
عسل زود جذب خون مى‏شود و به همین جهت نیرو بخش است و در خونسازى فوق العاده مؤثر.
عسل از ایجاد عفونت در معده و روده جلوگیرى مى‏نماید.
عسل بر طرف کننده یبوست است. عسل براى کسانى که دیر بخواب مى‏روند اثر بسیار مطلوبى دارد (مشروط بر اینکه کم نوشیده شود زیرا زیاد آن خواب را کم مى‏کند).
عسل براى رفع خستگى و فشردگى عضلات اثر قابل ملاحظه‏اى دارد.
عسل اگر به زنان بار دار داده شود، شبکه عصبى فرزندانشان قوى خواهد شد.
عسل میزان کلسیم خون را بالا مى‏برد.
عسل براى کسانى که دستگاه گوارش ضعیفى دارند نافع است، مخصوصا براى کسانى که به نفخ شکم مبتلا هستند توصیه مى‏شود.
عسل به علت اینکه زود وارد مرحله سوخت و ساز بدن مى‏شود، مى‏تواند بفوریت انرژى ایجاد کند و ترمیم قوا نماید.
عسل در تقویت قلب مؤثر است.
عسل براى درمان بیماریهاى ریوى کمک کننده خوبى است.
عسل به خاطر خاصیت میکرب کشى‏اش براى مبتلایان به اسهال مفید است.
عسل در درمان زخم معده و اثنى عشر عامل مؤثرى شمرده شده است.
عسل به عنوان داروى معالج رماتیسم، نقصان قوه نمو عضلات، و ناراحتیهاى عصبى شناخته شده.
عسل براى رفع سرفه مؤثر است، و صدا را صاف مى‏کند.
در واقع میتوان گفت خواص عسل بیش از آن است که در این مختصر بگنجد.

ساخت کندو توسط زنبور عسلخواندن
علاوه بر این از عسل داروهایى براى لطافت پوست و زیبایى صورت، طول عمر ورم دهان و زبان، ورم چشم، خستگى و ترک‏خوردگى پوست و مانند آن مى‏سازند.
مواد و ویتامینهاى موجود در عسل بسیار است، از مواد معدنى: آهن، فسفر، پتاسیم، ید، منیزیم، سرب، مس، سولفور، نیکل، روى، سدیم، و غیر آنست، از مواد آلى: صمغ، پولن، اسیدلاکتیک، اسیدفورمیک، اسیدسیتریک، اسید تاتاریک و روغنهاى معطر، و از ویتامینها داراى ویتامینهاى ششگانه- آ- ب- ث- د- کا- ا- مى‏باشد، بعضى نیز قائل به وجود ویتامین پ ب در عسل هستند.
عسل در خدمت درمان، بهداشت، و زیبایى انسانها است.
۶- براى انسانها (للناس)
جالب اینکه زنبورشناسان مى‏گویند زنبور عسل براى رفع گرسنگی اش کافى است که دو و یا سه گل را بمکد در حالى که در هر ساعت بطور متوسط روى دویست و پنجاه گل مى‏نشیند و کیلومترها راه مى‏رود و آن قدر پر کار است که در مدت عمر کوتاهش هر یک مقدار معتنا بهى عسل تولید مى‏کنند.
و به هر حال این تلاش و فعالیت چشمگیر او دلیل این است که او تنها براى خود کار نمى‏کند بلکه آن چنان که قرآن مى‏گوید للناس و براى همه انسانها تلاش مى‏کند.

۷- مسائل جالب دیگرى درباره عسل
این نکته امروز ثابت شده است که عسل هرگز فاسد نمى ‏شود، یعنى از غذاهایى است که همیشه تازه و زنده بدست ما مى‏رسد، و حتى ویتامینهاى موجود خود را هرگز از دست نمى‏دهد، علت این موضوع را دانشمندان وجود” پتاسیم” مى‏دانند که در آن بطور فراوان وجود دارد و مانع رشد میکربها است، و علاوه بر آن داراى مقدارى مواد ضدعفونى کننده مانند” اسیدفورمیک نیز هست لذا عسل هم خاصیت جلوگیرى از رشد میکرب دارد و هم میکرب کش است، و به همین جهت مصریان قدیم که از این خاصیت عسل آگاه بودند براى مومیایى کردن مردگان خود از آن استفاده مى‏کردند!.

عسل را نباید در ظرفهاى فلزى ذخیره کرد، این مطلبى است که دانشمندان به ما مى‏گویند و جالب اینکه قرآن به هنگامى که از زنبوران عسل سخن مى‏گوید مى‏فرماید” مِنَ الْجِبالِ بُیُوتاً وَ مِنَ الشَّجَرِ وَ مِمَّا یَعْرِشُونَ” یعنى خانه ‏هاى زنبوران عسل را تنها در سنگها و چوبها خلاصه مى‏کند .

نکته مهم دیگر اینکه براى رسیدن به خواص درمانى و بهداشتى عسل باید هرگز آن را حرارت ندهند و به صورت پخته در میان غذاهاى دیگر استفاده نکنند، بعضى معتقدند تعبیر قرآن به شراب (نوشیدنى) در مورد عسل اشاره به همین نکته که آن را باید نوشید.
و نیز این نکته قابل ملاحظه است که نیش زنبوران عسل نیز خاصیت درمانى دارد البته زنبور عسل با آن طبع لطیفى که دارد بى جهت به کسى نیش نمى ‏زند، این ما هستیم که آنها را تحریک کرده و به نیش زدن وادار مى‏کنیم.

از جمله اینکه زنبوران عسل از بوى بد ناراحت مى‏شوند و هر گاه صاحب زنبوران با دست آلوده و لباس بد بو به کندو نزدیک شود او را از نیش بى‏بهره نمى‏گذارند، مخصوصا اگر صاحب زنبوران قبلا دست خود را در کندوى دیگرى کرده باشد و بوى کندوى بیگانه در دست او است، به مجرد اینکه دست در کندوى دیگرى مى‏کند به او حمله مى‏کنند! و به همین جهت باید قبلا دست خود را کاملا بشوید.
البته زنبور به هنگامى که نیش بزند میمیرد و بنا بر این نیش زدن او یک نوع خودکشى است!، استفاده از نیش زنبور عسل براى بیماریهایى مانند رماتیسم، مالاریا، درد اعصاب و بعضى دیگر از امراض باید طبق برنامه‏اى باشد که دانشمندان این فن بیان کرده‏اند، و گرنه نیش زنبوران عسل احیانا ممکن است زیان و حتى خطر هم داشته باشد!.
گزش یک یا چند زنبور معمولا قابل تحمل است، ولى دویست تا سیصد عدد زنبور باعث مسمومیت و ناراحتى قلبى مى‏شود و اگر تعدادشان به پانصد عدد برسد، موجب فلج دستگاه تنفسى و احتمالا مرگ خواهد شد.

ترکیب عسل و دیگر مواد و خواص آنهاخواندن
۸- زندگى عجیب زنبوران عسل
در گذشته کمتر و امروز بر اثر مطالعات پى‏گیر دانشمندان بسیار بیشتر، این نکته ثابت شده است که زنبوران عسل داراى زندگى بسیار منظم توام با برنامه‏ریزى و تقسیم کار و مسئولیت و نظام بسیار دقیق است.
شهر زنبوران از پاکترین، منظمترین و پرکارترین شهرها است، شهرى است که بر خلاف همه شهرهاى انسانها، بیکار و فقیر ندارد و از تمدن درخشانى برخوردار است از افراد متخلف و وظیفه‏نشناس در این شهر کمتر اثر دیده مى‏شود، و اگر زنبورانى ندرتا در بیرون کندو بر اثر سهل‏انگارى از گلهاى بدبو و زیانبخش استفاده کنند در همان دروازه کندو بازرسى و ضمن یک محاکمه صحرایى محکوم به اعدام مى‏گردند!.

” مترلینگ” دانشمند زیست‏شناس بلژیکى که مطالعات فراوانى در رابطه با زندگى زنبوران عسل کرده، درباره نظام عجیبى که بر شهر آنها حکمفرما است چنین مى‏گوید:
” ملکه (یا صحیحتر مادر کندو) در شهر زنبوران عسل آن طور که ما تصور مى‏کنیم فرمانفرما نیست، بلکه او نیز مثل سایر افراد این شهر مطیع قواعد و نظامات کلى مى‏باشد.
ما نمى‏دانیم که این قوانین و نظامات از کجا وضع مى‏شود، و به انتظار این هستیم شاید روزى بتوانیم به این موضوع پى ببریم، و واضع این مقررات را بشناسیم، ولى فعلا بطور موقت آن را به نام” روح کندو” مى‏خوانیم! ملکه نیز مانند دیگران از روح کندو اطاعت مى‏کند.
ما نمى‏دانیم روح کندو در کجاست؟ و در کدامیک از سکنه شهر عسل حلول کرده است؟
ولى مى‏دانیم روح کندو شبیه به غریزه پرندگان نیست، و نیز مى‏دانیم که روح کندو یک عادت و اراده کورکورانه نژاد زنبور عسل نمى‏باشد، روح کندو وظیفه هر یک از سکنه شهر را بر طبق استعدادشان معلوم مى‏کند و هر کس را به یک کار مى‏گمارد.
روح کندو به زنبوران مهندس و بنا و کارگر دستور مى‏دهد خانه بسازند روح کندو در روز و ساعت معین به تمام سکنه شهر دستور مى‏دهد که از شهر مهاجرت نمایند، و براى بدست آوردن مسکن و ماواى جدید، خود را بدست حوادث نامعلوم و انواع مشقتها بسپارند! ما نمى‏توانیم بفهمیم قوانین شهر عسل که بوسیله روح کندو وضع شده در کدام مجمع شورا مطرح مى‏گردد و تصمیم به اجراى آن مى‏گیرند و کیست که فرمان حرکت را در روز معین صادر مى‏کند؟
آرى در کندو مقدمات مهاجرت براى اطاعت خدایى که سرنوشت زنبور عسل را در دست گرفته فراهم مى‏شود” «۱».

اگر دانشمند مزبور به خاطر رسوباتى که از مکتب مادیگرایان در فکر او وجود داشته با ابهام از این مساله سخن مى‏گوید ما با توجه به راهنمایى قرآن، بسیار خوب درک مى‏کنیم که اینهمه آوازه‏ها و برنامه‏ ها از کجاست و تنظیم کننده و فرمان دهنده کیست؟! چه تعبیر زیبایى درباره زنبور عسل در قرآن وجود دارد وَ أَوْحى‏ رَبُّکَ إِلَى النَّحْلِ …:” پروردگارت به زنبور عسل وحى و الهام فرستاد …”!
از این رساتر و جامعتر و گویاتر تصور نمى‏شود.
هر چند آنچه درباره زنبوران عسل ناگفته ماند بسیار بیش از آنست که گفتیم اما روش تفسیرى ما اجازه نمى‏دهد که بیش از این مقدار، موضوع فوق را دنبال کنیم «۲».
ولى آیا همین مقدار که گفتیم براى پى بردن به عظمت پروردگار براى آنها که اهل فکر و اندیشه‏ اند کافى نیست؟ آرى إِنَّ فِی ذلِکَ لَآیَهً لِقَوْمٍ یَتَفَکَّرُونَ.

این مقاله با موضوع بررسی نکاتی درباره عسل در قرآن کریم جمع آوری و تهیه شد ، امیدواریم با مطالب فوق که درباره ی جایگاه عسل در قرآن کریم گفته شد توانسته باشیم به ارزش اصلی این ماده ی شفابخش و غذای لذیذ اشاره کرده باشیم ،

منابع :

قرآن کریم
تفسیر نور
تفسیر المیزان

50 نکته جالب در مورد زنبور عسل
عسل هـمواره به عنوان غـذایی سالم و طبیعی مورد استفاده ی انسان بوده است و مشهوراست که خداوند فقط دو ماده را صرفاً به عنوان غذا آفریده که یکی شیر و دیگری عسل می باشد . صرف نظر از جنبه ی غذایی برخی فرآورده های زنبورعسل ، عسل گسترده ترین و پرمصرف ترین داروی طب سنتی ایران بوده ، و تنها داروی مادی مورد اشاره در قرآن مجید است .

همچنین امروزه مشخص شده که تمام هفت فرآورده ی زنبورعسل شامل عسل ، عسلک ، گرده ی گل ، ژله ی رویال ، موم ، بره موم و زهر به لحاظ بهداشتی و دارویی دارای اهمیت فراوان می باشند .
زنبورعسل تنها دامی است که جهت تغذیه ی خود از اندام های گیاهی یا جانوری استفاده نمی کند و به عبارتی می تواند از هیچ ، با ارزش ترین محصول کشاورزی و دامی را به وجود آورد . از طرفی نه تنها هیچ گونه زیانی به مراتع و محصولات کشاورزی وارد نمی کند ؛ بلکه می تواند منشأ اثرات و برکات فراوانی نیز باشد و دهها برابر قیمت عسل تولیدی ، از طریق گرده افشانی گیاهان به انسان و محیط زیست او سود برساند .
نکات کاربردی
1 – در قرآن کریم یک سوره به نام زنبور عسل آمده ودر دو آیه اشاره ی مستقیم به آن شده است .
2 – علت اصلی رطوبت داخل کندو درزمستان ، مصرف عسل است.
3 – مصرف یک کیلو گرم عسل ،یک لیتر آب تولید می کند .
4 – بعد از عسل ، موم مهم ترین فرآورده ی زنبور عسل به شمار می آید .
5 – مهم ترین غذایی که زنبور برای رشد به آن نیاز دارد گرده است .
6 – قطر دانه های گرده حدود 5/2 تا 350 میکرون است .
7 – مقدار مصرف گرده ی یک کلونی در سال ، حدود 25 تا 35 کیلوگرم است .
8 – به طورمعمول زنبورهایی که به جمع آوری گرده مشغول هستند گاهی شهد نیز جمع آوری می کنند ؛ ولی عکس این حالت دیده نمی شود .
9- ذخیره کردن گرده ی گل فقط درحجره های کارگر صورت می گیرد ؛ ولی در مورد عسل این طور نیست .
10- در سبد گرده ممکن است چند نوع گرده مشاهده شود ؛ ولی درعسل دان فقط یک نوع عسل است .
11- گران ترین عسل جهان عسلی است که در سواحل دریای سیاه ترکیه تولید می شود و هر کیلو حدود 250 دلار به فروش می رسد .
12- ﮊله ی رویال موجود در حجره های کارگر مرغوبیت کمتری نسبت به ﮊله ی رویال حجره های ملکه دارد .
13- عسل تنها ماده غذایی است که در ارزیابی کیفی و استانداردهای آن ، آزمایش میکروبی وجود ندارد .
14 – قاره ی آفریقا رکورد دار تولید موم در جهان است .
15- کانـادا بـا تولید میانگین 55 کیلو عسـل به ازای هـر کنـدو در سـال ، در این زمینه رکورد داراست .
16- میانگین تولید عسل به ازای هر کندو در ایران 10کیلو است و در جهان8 کیلو می باشد .
17- ایران از نظر تولید عسل در مقام یازدهم و از نظر تعداد کندو در مقام نهم جهانی قرار دارد .
18- زنبور، نوزادان را در دمای 5/33 درجه ی سانتی گراد در داخل کندو پرورش می دهد .
19 – ازحرارت 34-39 درجه ی سانتی گراد جهت سرد کردن کندو اقدام می شودو در زمان تهویه ی کندو،آب زیادی توسط کارگران به داخل کندو وارد می شود .
20 – بهترین دما برای فعالیت زنبور، دمای بین 16-32 درجه ی سانتی گراد است .
21 – فعالیت زنبور در دمای 10 درجه ی سانتی گراد شروع می شود .
22 – زنبور در حرارت کمتراز 8 درجه فعالیتی از خود نشان نمی دهد .
23 – قدرت درک تغییر درجه حرارت در زنبور10 برابر انسان است .این قدرت در انسان 2 درجه سانتیگراد است
24 – آنتن در زنبور کارگر عمدتاً به منظور یافتن گل و در ملکه برای درک وضع تخم ریزی مورد استفاده قرار می گیرد .
25 – زنبور عسل 16 زوج کروموزوم دارد .
26 – در نهمین روز پس از تخم ریزی ،پنجمین و آخرین پوست اندازی دوران لاروی صورت می گیرد . در این مرحله سینه و شکم به طور کامل نمایان است .
27- لارو زنبور عسل در غذای خود غوطه ور است ؛ بنابر این تا پایان دوره ی لاروی که انتهای روده به مخرج وصل می شود مدفوع نمی کند .
28- میزان تخم ریزی ملکه در روز، حداکثر حدود 3000 تخم است ، که این میزان هم وزن خود ملکه است و علت آن تغذیه ی منحصربه فرد ملکه است . این موضوع در جهان جانوران یک رکورد محسوب می شود .
29 – تخم درون حجره ی ملکه با تخم درون حجره های کارگر فرقی ندارد .
30 – ملکه در هفتمین روز خروج از حجره برای جفت گیری آماده می شود .
31 – مدت زمان جفت گیری حدود 10 تا 30 دقیقه است .
32 – تخم ریزی ملکه 2 یا 3 روز بعد از جفت گیری شروع می شود و حداکثر این زمان یازده روز است.
33 – جفت گیری ملکه فقط برای یک بار در طول عمر صورت می گیرد و اسپرم دریافتی تا حدود 6 سال در کیسه ی اسپرم ملکه به صورت سالم و نیمه فعال باقی می ماند . این موضوع یکی از شگفتی های زندگی زنبور عسل و از موارد استثنایی حیات جانوران است
34- در زنبور عسل ، متابولیسم دوران لاروی به گونه ای است که دفع مدفوع وجود ندارد .
35 – دو ملکه ی خواهر نمی توانند با هم ، همزیستی کنند ؛ ولی ملکه های مادر و دختر برای مدتی می توانند
36 – فرق لارو ملکه و لارو کارگر در مصرف ﮊله ی رویال و تغذیه ی آنهاست .
37 – کندو باید حداقل 15 تا 20 سانتی متر از زمین فاصله داشته باشد تا اولاً رطوبت را از زمین نگیرد و ثانیاً با آمدن برف ، دریچه ی پرواز بسته نشود . برای جلوگیری از ورود آب باران به داخل کندو ، کندو باید کمی به سمت جلو مایل باشد .
38 – در موقع قرار دادن بچه کندو به داخل کندو، درصورت امکان حداقل یک قاب لارو ، درون کندو قرار دهید .
39 – ارتفاع دریچه ی پرواز 7 میلی متر است .
40 – زنبور نر فاقد نیش ، سبد گرده ، غدد مولد موم و خرطوم کامل است . جثه ی زنبور نر نسبت به زنبورهای کارگر ، بزرگتر است .
41- پرواز آشنایی با محیط از سن یک هفتگی پس از خارج شدن از حجره شروع می شود .
42- حـجره هـای شـان ها بر حسب اندازه به دو گروه کارگری و نـر تقسیم می شود . ملکه بـا اندازه گیری اختلاف 5/1 میلی متری بین آنها انتخاب می کند که تخم نر بگذارد یا کارگر .
43 – زنبور ملکه ، شکمی بلند وکشیده دارد . بال های آن نسبت به شکم کوتاه است و فاقد غدد مولد موم وسبد گرده می باشد .
44 – زنبور در شب پرواز نمی کند و مانند مورچه حرکت می کند .
45 – زنبور عسل برای نیش زدن نیاز دارد شکم خود را 90 درجه بچرخاند . بنا بر این زنبورهای بچه کندو و زنبور برگشتی از مزرعه بدلیل پر بودن شکم این امکان را ندارند .
46 – در انتخاب محل کندوی جدید (بچه کندو) نوعی سیستم رای گیری در کلونی حاکم است ؛ بدین معنی که محل هایی که بیشترین رقص در مورد آنها صورت می گیرد ، انتخاب می شوند .
47 – ملکه هیچ موقع از نیش خود به جز در مقابله با رقبا استفاده نمی کند ؛ زیرا هم شکم او پر است و هم نیاز نیست در جایی که کارگران هستند از نیش خود استفاده کند . بعلاوه کلونی با وجود ملکه برپاست ودر صورت اضطرار، اگر از نیش خود استفاده کند ، به دلیل نداشتن خارهای وارونه روی نیش نخواهد مرد .
48 – ملکه تنها عضوی از کلونی است که در کندو دفع مدفوع دارد . این مدفوع بلافاصله توسط پرستاران به خارج کندو منتقل می شود . این موضوع رابطه ی تنگاتنگی با امنیت کلونی دارد . زنبور نر و کارگر مدفوع خود را خارج از کندو دفع می کنند . این دو زنبور حتی قادرند در زمستان یا در شرایط بد اقلیمی ، مدفوع خود را تا 6 ماه نگه دارند .
49 – در زمان تکثیر کلونی ، علایم و نشانه های مسیر برگشتی به کندوی مادر ، درعرض چند دقیقه از حافظه ی زنبورهای همراه بچه کندو پاک شده ، علایم مکان جدید جایگزین می گردد.
50 – دو مشکل بزرگ صنعت زنبورداری در سطح جهان ، یکی بچه کندو و دیگری زمستان گذرانی در مناطقی غیر از استوا ست .

شباهت رفتاری گروه زنبور عسل به مغز انسان

مغز زنبورها به خودی خود پدیده‌هایی جذاب و فوق‌العاده به شمار می‌روند اما تحقیقات اخیر نشان داده‌اند هریک از اعضای یک گروه از زنبورها عملکردی مانند نورون‌های مغز انسان دارند.
براساس گزارش دیسکاوری، محققان دانشگاه شفيلد بريتانيا با كمك مدل نظري كه معمولا از آن براي مطالعه روانشناسي انسان‌ها استفاده مي‌شود،‌به بررسي رفتاري كلوني زنبورها پرداختند. ديدن پیروی از قوانین روانشناسانه که بر مغز انسان‌ها سلطه دارند توسط دیگر جانداران پدیده‌ای عادی نیست.

برای مثال در حوزه روان-تن شناسی قانونی به نام قانون وبر وجود دارد که ارتباط میان ابعاد محرک و افزایش شدت عملکرد آن را توصیف می‌کند. مثلا برای شما بلند کردن یک سیب متفاوت است با بلند کردن سه سیب و شما متوجه این تفاوت می‌شوید. اما اگر کسی مخفیانه چند سیب به داخل سبد خرید شما بیاندازد، متوجه این تفاوت نخواهید شد.

محققان برای مشاهده نقش این قانون در روند تصمیم‌گیری زنبورهای عسل اروپایی، فرایند پراکنده شدن زنبورهای یک کندو برای یافتن خانه‌هایی جدید را مورد بررسی قرار دادند. به صورت ویژه سرعت تصمیم‌گیری کلونی زنبورها درباره مناطق مختلف براساس کیفیت این مناطق مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفت و محققان داده‌های به دست آمده را با چندین قانون روانشناسانه تطبیق دادند تا میزان سازگاری رفتار زنبورها با انسان‌ها را دریابند.

برای مثال علاوه بر قانون وبر، قانون پیرون، قانونی که می‌گوید زمانی که دو گزینه از کیفیت بالایی برخوردار باشند انتخاب میان آنها سریعتر رخ می‌دهد و قانون هایک، که براساس آن زمانی که تعداد گزینه‌ها برای انتخاب زیاد می‌شود سرعت انتخاب کاهش پیدا می‌کنند نیز مورد بررسی قرار گرفتند.

فرایند تصمیم گیری در مغز انسان شامل عمل شلیک سیگنال‌های الکترومغناطیسی از رشته‌های عصبی است. در زنبورها اما روند انتخاب کندو متکی بر تعامل زنبورهای گشت‌زن است که کشفیات خود را از طریق نمایش بیرونی اطلاعات از طریق تکانه‌های بدن با یکدیگر به اشتراک می‌گذارند.

محققان دریافتند این رفتار زنبورها درست شبیه شلیک سیگنال‌های الکترومغناطیسی در نورون‌های مغز است و هردو این رفتارها از قانون یکسانی در فرایند تصمیم‌گیری پیروی می‌کنند. به بیانی دیگر توده زنبورها مشابه یک مغز عمل می‌کنند که هر زنبور در آن نقش یک نورون را ایفا می‌کند. محققان امیدوارند با استفاده از این مدل بتوانند مطالعه روی سیستم‌های پیچیده‌ای مانند مغز را ساده‌تر سازند.